آشنایی با روستای مشهد

«بسم الله الرحمن الرحیم»

موقعیت مکانی:

روستای مشهد در منتهی الیه شرقی دماوند و تهران واقع شده و از روستا های حاشیه ی رودخانه ی «دلی چای» می باشد و در جنوب روستای «رود افشان» و حد فاصل میان آن و «سیمین دشت» و در عرض جغرافیایی 35 درجه و 36 دقیقه 14.5 ثانیه ودر طول جغرافیایی 52 درجه و 28 دقیقه و 15.4 ثانیه ودر ارتفاع 1680 متری از سطح دریا واقع شده است.

(تصویر ماهواره ای از روستای مشهد) 

قسمت های مشخص شده به ترتیب : قسمت سبز رنگ، امام زاده شاه مطهر (ع) و قسمت آبی رنگ،

امام زاده بی بی خاتون (س) می باشد. 

ورود به روستا:

در کیلومتر ۷۰ جاده تهران-فیروزکوه ودر ۳۰ کیلومتری شهرستان دماوند،روستای «سید آباد» قرار دارد.مسیر ۲۴ کیلومتری از این روستا آغاز می گردد و در انتها به راه آهن در انتهای روستای «سیمین دشت» ختم می گردد.در فاصله ۱۲ کیلومتری از روستای سید آباد در این مسیر،روستای «مشهد» قرار دارد.

موقعیت روستا در منطقه:

قبل از روستای مشهد (۶ کیلومتر بعد از روستای سیدآباد)، روستای «کلاک» و کمی جلوتر از کلاک روستای «یدره» قرار دارد.بین روستای مشهد و روستای کلاک یعنی ۲ کیلومتر مانده به روستای مشهد، مسیر فرعی وجود دارد که به روستای «رودافشان» ختم می شود.

بعد از روستای مشهد یعنی ۶ کیلومتر بعد از مشهد روستای «حصاربن» و بعد از حصاربن در ۶ کیلومتر پس از آن، روستای «سیمین دشت» واقع شده است.

شرایط آب و هوایی:

روستای مشهد به علت قرار گرفتن در کنار رودخانه و منطقه کوهستانی، از روستا های زیبا و خوش آب و هوای منطقه بوده و دارای پیشینه ی تاریخی زیادی می باشد.

روستای مشهد دارای آب و هوای کوهستانی می باشد و در فصول بهار بسیار سرسبز است و در فصل های پاییز و زمستان نیز از جلوه های طبیعی زیبایی برخوردار است.

در باغ های روستا و مزارع،انواع میوه های درختی و محصولات زمینی کشت می شود.این میوه ها مختص تابستان نیست و میوه های بهاری و پاییزی را نیز شامل می شود. آب محصولات کشاورزی نیز از رودخانه ی «دلی چای» تامین می گردد که این رودخانه در روستای مشهد نسبت به روستاهای اطراف دارای آب فراوانتری است.

روستای مشهد چشمه سارهای مختلفی در دل کوه های خویش و جاهای دیگر دارد.از جمله این چشمه ها می توان به دو چشمه موسوم به «آب چمن» و «آب گرم» اشاره کرد که هم جلوه ی طبیعی ویژه ای دارند و هم از خواص درمانی برخوردار هستند.

رودخانه ی «دلی چای» که از محل دلی چای واقع در ارتفاعات فیروزکوه سرچشمه می گیرد از روستای رودافشان وارد روستای مشهد می شود.پس از آن نیز به سمت حصاربن و... می رود.

(رودخانه دلی چای در روستای مشهد)

(دو تصویر بالا: منطقه موسوم به «اتاقک - OTAGHAK» در ارتفاعات روستای مشهد)

(تصویر بالا: چشمه «آب گرم» روستای مشهد)

(تصویر بالا: تصویری از ارتفاعات روستای مشهد)

تصویر بالا: غار کوچک در روستای مشهد معروف به «کیجا کلی»(Kija keli)

(تصویر بالا: جویی در باغ های روستای مشهد که به شکل آبشار در آمده)

(تصویر بالا: بازهم تصویری از ارتفاعات روستای مشهد)

(نمایی از روستا) 

(زمستان)

(ارتفاعات منطقه "صنم" مشهد)

(تصاویر بالا : منطقه "صنم" -SANAM)

(نمایی از خانه های روستا)

مردم روستا:

نکته قایل توجه راجع به مردم این روستا این است که اغلب مردم «سید» هستند.اهالی روستا،اعم از سادات و غیر سادات مردم با شخصیت با قلب هایی صاف و ساده بوده و بدون هیج گونه اغراق،از نظر فرهنگی و مذهبی، مردم والایی هستند.

شغل اغلب مردم روستا کشاورزی و دامداری است.اما روستای مشهد انسان های تحصیل کرده ی فراوانی را پرورانده است که در خارج از روستا مشغول خدمت به مردم عزیز میهنمان هستند.

(تصویر بالا: یک نمونه از بندهایی که جهت آبیاری محصولات کشاورزی در مسیر رودخانه ایجاد می شود.)

(نمایی از خانه های روستای مشهد)

ویژگی مهم روستا:

اما مهمترین شاخصه ی روستا که آن را از بسیاری روستا های دیگر متمایز می کند،مرقد مطهر سه امام زاده ی بزرگوار «شاه طاهر»،«شاه مطهر»،«بی بی خاتون» (علیهم السلام) است که برکت و عنایت حق تعالی را به سمت روستا سرازیر می کنند.مردم روستا احترام خاصی برای این سه بزرگوار قائل هستند.

بنای امام زاده ها:

ظاهر بنای امام زاده شاه طاهر(ع) به طور کامل تغییر کرده اما سنّت معماری قدیمی مربوط به امام زاده شاه مطهر(ع) و بی بی خاتون (س) تا حد زیادی حفظ گردیده است.اما چیزی که مهم است حس معنوی انسان در حین زیارت بارگاه این امام زاده های بزرگوار است.

در این قسمت به معرفی اجمالی بنای هر کدام از امام زاده ها می پردازیم.

بنای امام زاده شاه مطهر روستای مشهد:

این امام زاده در ضلع شرقی روستا بر بالای تپه سنگی سستی که به رنگ قرمز متمایل به قهوه ای می باشد بنا شده است و در کنار آن یکی از قبرستان های ده قرار دارد.برای ایجاد بستر مناسب جهت احداث امام زاده ابتدا صفه ی مستطیلی شکل را که دیواری قطور گرداگرد آن کشیده شده و داخل آن با خاک وسنگ انباشته شده، بنا کرده اند.در لابه لای دیوار و صفه احداث شده چوب هایی را در جهت طولی و عرضی آن قرار داده اند تا در ایستایی بیشتر بنا نقش مؤثری ایفا نماید.

بنای امام زاده شامل ایوانی در جنوب و ایوانی دیگر در غرب و دو اتاقی فی مابین آنها می باشد.قسمت هایی از دیوار امام زاده و شالوده و صفه ای که امام زاده بر روی آن احداث شده از قلوه سنگ و سنگ های لاشه و ملات گچ سنتی است.بقیه ی قسمت ها و از جمله سقف بنا حدود 50 یا 60 سال اخیر بنا شده و روی آن را تیر پوش و بالای آن را کاه گل کرده اند.نمای داخلی ایوان ها و اتاق ها کلا با ملات گچ و نمای بیرونی بنا با کاه گل اندود شده است و لذا به طور قطع و یقین نمی توان از نوع مصالح بنا جز بعضی قسمت ها، سخن گفت.در سقف بنا تخته هایی دیده می شود که نقوش گل و بوته و اسلیمی به طرز بسیار زیبایی بر روی آن منبت کاری شده ان، علاوه بر آن تعداذی تخته نیز دیده می شود که به خط کوفی بسیاز زیبایی مطالبی روی آن ها نوشته شده اما چون به صورت نامرتب در کنار یکدیگر نصب شده اند، خواندن آن بسیار دشوار می باشد و تنها برخی کلمات را می توان تشخیص داد.

در داخل بنای امام زاده قبری به ارتفاع حدود 80 سانتی متر از کف زمین قرار دارد که دو معجر چوبی روی آن قرار دارند.معجر داخلی  دارای تزئینات بسیار زیبای منبت کاری شده است که به نظر می رسد بیش از 500 سال قدمت داشته باشد.معجر بیرونی مشبک و بزرگتر و متعلق به حدود 160 سال قبل است.بنای امام زاده شاه مطهر(ع) دارای در منبت کاری شده بسیار زیبایی است که متأسفانه قسمتی از آن ربوده شده.روی در نقوش گیاهی و اسلیمی که در لابه لای آن کلماتی دیده می شود حک شده و بر زیبایی خاص درب افزوده است.

قدمت امام زاده شاه مطهر(ع) روستای مشهد با توجه به نوع نقوش و کتیبه های چوبی دارای خط کوفی به قرون چهارم و پنجم هجری شمسی می رسد.

بنای امام زاده بی بی خاتون روستای مشهد:

امام زاده بیبی خاتون روستای مشهد در ضلع شمال غربی امام زاده شاه مطهر و در دهانه ی تنگه ای که بخشی از آب روستا از آن جا تأمین می شود و در جهت شمال امتداد می یابد و در 35 درجه و 36 دقیقه و 17.0 ثانیه عرض جغرافیایی و در 52 درجه و 28 دقیقه و 19.3 ثانیه طول جغرافیایی و در ارتفاع 1692 متری از سطح دریا قرار دارد.

بنای امام زاده بی بی خاتون بنای کوچکی می باشد که شامل یک اتاق و ایوانی در سمت جنوب آن است.مصالح بنا از قلوه سنگ وسنگ لاشه و بخشی از دیوار ها که اصیل می باشند از ملات ساروج ساخته شده است.سقف این امام زاده نیز در چهل، پنجاه سال اخیر برداشته شده و پس از افزودن 70 سانتی متر به ارتفاع بنا، سقف آن را مجدادا" با تیر های چوبی که رو آن ها تخته کوب شده کاه گل کرده اند.

تمامی سطوح خارجی بنا با کاه گل و نمای داخلی آن با ملات گچ اندود شده است.در داخل بنا معجر مشبک چوبی قرار داده اند که قدمت آن یکصد و اندی سال تخمین زده می شود اما متأسفانه بخشی از آن امروز تخریب شده است.

بنای امام زاده شاه طاهر روستای مشهد:

در منتهی الیه غربی روستای مشهد و در کنار مدرسه ی ده (که چند سالی است متروکه شده) و در 35 درجه و 36 دقیقه و 18 ثانیه عرض جغرافیایی و در 52 درجه و 28 دقیقه و 12.9 ثانیه طول جغرافیای و در ارتفاع 1965 متری از سطح دریا، امام زاده شاه طاهر قرار دارد.

بنای قدیمی امام زاده شاه طاهر در چند سال اخیر به طور کامل تخریب شده و به جای آن اتاق مستطیل شکل که ارتفاع آن حدود 2 متر بالا رفته است، احداث کرده اند.در احداث ساختمان جدید که رو به جنوب می باشد ظاهرا" هیچ تکنیک معماری خاصی به کار نرفته است (!).

در زمان بازدید گروه کارشناسان میراث فرهنگی از امام زاده (حدود ۸ سال قبل)، قسمتی از فضای داخلی آن توسط حفاران قاچاق در طلب یافتن گنج، چاهی به عمق ۲ متر در کف آن حفر  شده بود.در بدنه ی چاه حفر شده قسمتی از دیوار اصلی امام زاده که با مصالح سنگ لاشه و ملات ساروج ساخته شده،قابل رؤیت بود.همچنین قطعات چوبی معجر که روی آن ها نقوشی که مانند نقوش عهد ساسانی داشت که عمدتا" در گچ بری ها به کار می رفت و روی قطعات عظیم چوب این امام زاده حک شده بود و شباهت زیادی به نقوش امام زاده شاه مطهر داشت، رؤیت گردید.

البته این چوب های بسیار با ارزش و قطعات چوب معجر در زمان ساخت مجدد امام زاده به دلیل این که نکات و اصول فنی رعایت نشده بود همه در اطراف امام زاده در معرض باد، باران و آفتاب قرار گرفت و کاری که با چوب های معمولی انجام می شود با آنها نیز انجام شد و این گونه این چوب ها که اثر بزرگ تاریخی برای منطقه بود نابود شد.

منابع:

اداره میراث فرهنگی شهرستان دماوند

کتاب «آثار تاریخی دماوند» اثر ناصر طرودی

مشاهدات عینی

شما می توانید تصاویر خود را از مناظر و فصول مختلف و امام زاده های روستا و همچنین مطالبتان راجع به روستای مشهد را برایمان به آدرس پست الکترونیک وبلاگ:  [email protected]

ارسال نمایید.

..:::  التماس دعا :::..

« بازگشت به صفحه اصلی »